http://www.politicalecology.eu/component/content/article/31-entitletv/192-seminar-federici-and-the-angelis
Hoe overheersend het kapitalisme als economisch systeem ook is of lijkt te zijn, als sociaal systeem, als systeem van sociale relaties is het een subsysteem naast vele andere die tezamen een maatschappij vormen.
Hoe overheersend het kapitalisme als economisch systeem ook is of lijkt te zijn, als sociaal systeem, als systeem van sociale relaties is het een subsysteem naast vele andere die tezamen een maatschappij vormen.
Naast het sociale
subsysteem kapitalisme kennen we andere sociale subsystemen, oa in de sfeer van
de reproductie, maar ook in de sfeer van de productie zelf, die niet gebaseerd
zijn op kapitalistische principes, maar op andere, zoals het patriarchaat. In
de bedrijven zelf kunnen we daarbij denken aan vakbondsgroepen. Daarbij kunnen
normen en waarden en daarop gebaseerd gedrag gelden die vaak
niet-kapitalistisch zijn, zoals opvattingen over solidariteit, samen delen,
elkaar in je waarde laten, het vooropstellen van het collectief boven
individueel belang, opofferingsgezindheid, verantwoordelijkheid voor de
gemeenschap en andere mooie dingen. Maar dergelijke waarden en normen kunnen
ook onderdrukkend zijn, patriarchaal, of xenofobisch. Voortdurend trachten
groepen mensen hun gemeenschap die niet op kapitalistische normen en waarden is
gebaseerd te verdedigen tegen de kapitalistische, waarbij de waarden van het
ene subsysteem dwars door gemeenschappen heen kunnen lopen, zelfs
tegelijkertijd werkzaam kunnen zijn in de hoofden van mensen.
Overigens gaat
het niet zozeer om aparte subsystemen, die los staan van het subsysteem
kapitalisme, maar om diffuse grenzen, waarbij binnen sociale structuren
verschillende waardensystemen aanwezig kunnen zijn. Die waardensystemen zijn
dan ook niet specifiek gekoppeld aan bepaalde groepen in de maatschappij.
Iedereen ervaart dagelijks de botsing van waardensystemen. De Angelis gelooft
dan ook niet in de klassieke definities van klassenstrijd maar zet zich ook af
tegen Negri en Hardt, die een nieuw soort historisch subject menen te
onderkennen. Want binnen klassen- of sociale structuren kunnen verschillende
waardensystemen immers tegelijkertijd aanwezig zijn.
De Angelis neemt
wat de basistegenstelling betreft dus een ander uitgangspunt. De Angelis gaat zover
te verdedigen, dat we de botsingen tussen de waarden en normen van
verschillende sociale subsystemen, die overigens geen nauwkeurig afgebakende,
gemakkelijk localiseerbare grenzen kennen, centraal moeten stellen en dat deze
botsingen zich overal voordoen.
Nadere analyse
van het kapitalistisch waardensysteem
Omdat het
kapitalisme is gebaseerd op het particulier bezit (van de productiemiddelen) is
produceren en handeldrijven volgens kapitalistische methoden en eventueel
samenwerken met andere mensen, dus het basiskenmerk van sociale relaties altijd
een vorm van afbakenen van het eigen bezit, van omheining van het eigen
territorium en rechten ten opzichte van anderen zodat ze er niet bij kunnen,
van onteigening van wat anderen en hun gemeenschappen bezitten of aan sociale
relaties onderhouden.
Daarbij heb je
concurrentie tussen mensen, bedrijven en organisaties die zich bij de processen
van afbakenen, toe-eigenen en omheinen ten doel stellen meer zeggenschap te
krijgen over, meer bezit en over de macht over de productiemiddelen of posities
in de maatschappij. Concurrentie als leidend principe komt niet alleen voor op
een economische markt met vele aanbieders, maar ook in situaties waarin sprake
is van monopolieposities op de markt of van monopolieposities die ontstaan zijn
door privatiseringen (bestuursinstellingen op afstand) Het marktdenken is ook
een ethisch systeem van normen en waarden, van opvattingen hoe je de productie
van goederen en diensten moet organiseren en de resultaten meten.
Het onderscheid
tussen staat, economie en andere dichotomien geeft geen goed beeld van de
situatie. Hij verwerpt in zijn analyses dan ook dergelijke dichotomien. Zonder daarbij overigens het bestaan van de
staat en de maatregelen die door haar genomen worden om de voorwaarden voor
accumulatie van kapitaal in stand te houden te ontkennen.
De processen van
afbakening en omheining gelden niet alleen voor de oorspronkelijke accumulatie
van kapitaal, waarbij boerengemeenschappen werden uiteengereten en waarbij hen
hun gemeenschappelijk bezit werd ontstolen met behulp van de staat zodat ze
alleen nog in hun onderhoud konden voorzien door zich als arbeidskracht op de
markt (de arbeidsmarkt) aan te bieden. Voortdurend vormen tot op de dag van
vandaag mensen gemeenschappen en werken ze vanuit waarden en normen waarop hun
gedrag gebaseerd is die niet –kapitalistisch zijn. Het kapitaal benaderd deze
ontwikkelingen altijd door de bovengenoemde processen van afbakenen, omheining
en onteigening. Dit betekent ook dat iedere kapitalistische oplossing voor
problemen (milieuproblemen, armoede, energiecrisis) deze processen van
afbakening, omheining en ont-eigening reproduceert.
Het gaat bij de
analytische dichotomie van De Angelis in feite om een antwoord, waarbij
uiteindelijk in het kapitalisme de waarden van andere sociale subsystemen
ondergeschikt worden gemaakt aan de uitgangspunten van omheinen, afbakenen en
toe-eigenen en dat het erom gaat, deze
processen van onderschikking in het kapitalisme als productiesysteem precies te
analyseren en van daaruit een alternatief te bieden.
Het kapitalisme
is een systeem van sociale relaties, die onderling nauw samenhangen en dus
betekent externalisering van kosten door bedrijven onder
concurrentieverhoudingen dus van de een, internalisering van kosten voor de
ander. (Het milieu, mensen die in dat milieu moeten leven, gemeenschappen van
mensen die op een andere basis dan de
kapitalistische samenleven, de volgende generaties, dus de lasten verschuiven
naar de toekomst)
Een voorbeeld is
de co2 uitstoot. In Westerse bedrijven worden de kosten daarvan als belasting
voor het milieu geëxternaliseerd, dwz bij de inrichting van de productie wordt
daarmee geen rekening gehouden. Vervolgens wordt een kapitalistische oplossing
voor het probleem gezocht: de c02 emissies zijn verhandelbaar, dwz door bomen
te planten in Afrika kan de co2 uitstoot in Nederland worden gecompenseerd.
Handel dus in emissierechten. Dit planten van bossen in Afrikaanse landen
betekent dat boeren en boerinnen die daar in gemeenschappen samenleven van hun
land worden verdreven omdat Westerse groeperingen land opkopen om bomen te
planten. Wanneer je daarover bij de handelaren van emissies aan de bel trekt,
zeggen ze dat dit een zaak is van de staat van het desbetreffende land en niet
hun zaak. Kosten worden geexternaliseerd en de oplossing betekent onteigening
van andere gemeenschappen.
Hoe koppelt het
kapitalisme zijn waardensysteem aan de subsystemen met andere waarden?
Het kapitalisme
leeft bij de spanningsverhouding tussen de verschillende sociale subsystemen.
Het is niet perse
zo, dat het kapitalisme de andere sociale subsystemen per definitie tracht te
vernietigen. Zij probeert de waarden en normen van haar eigen systeem, dus het marktprincipe als ethisch systeem aan
andere subsystemen op te leggen en zo probeert zij voorwaarden te creeren voor
de verdere kapitaalsaccumulatie. Hoe het kapitalistische relaties tussen mensen
regulerende, homeostatische waarden systeem botst met andere sociale
subsystemen, die door het kapitalisme gedeeltelijk worden vernietigd maar die
het ook in zich opneemt wordt duidelijk als we de geschiedenis nagaan van
initiatieven van burgers om de productie van goederen en diensten op basis van
niet kapitalistische principes op te zetten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten